संविधानसभा विघटन भन्ने शक्तिसँग संयुक्त आन्दोलन हुनसक्दैनः नारायणकाजी श्रेष्ठ

नारायणकाजी श्रेष्ठ ‘प्रकाश’

उपाध्यक्ष, एनेकपा माओवादी

(पहिचानसहितको संघीयता पक्षधरहरुको संघर्ष सुरु भएको छ । तर, एमाओवादीकै उपाध्यक्ष नारायणकाजी श्रेष्ठ आन्दोलनविरुद्ध रहेको जस्तो विवादास्पद भनाइ कतिपय मिडियामार्फत सार्वजनिक भइरहेका छन् । यसले एमाओवादी पार्टीभित्र तरंग ल्याएको छ भने सडक संघर्षमा होमिएका आन्दोलनकारीबीच पनि उनको छवि धुमिल बनिरहेको छ । के उनी साँच्चै पार्टीको निर्देशनविपरीत आन्दोलनविरुद्ध लागेकै हुन् ? उनीसँग इसमताका लागि राजेश चाम्लिङले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश– सं.)

बाध्यात्मक आन्दोलन

संविधान निर्माणका लागि हामी अत्यन्तै लचिलो भएर प्रस्तुत भएका थियौं । हामीले कांग्रेस–एमालेसँग लगातार छलफल गरेपछि सहमतिबाट संविधान बन्ने स्थिति बनेको थियो । तर संविधानसभामा प्राप्त मतको अंकगणितले उहाँहरुलाई अन्धो बनायो । पछिल्लो चरणमा संविधानसभाबाट संविधान निर्माण गन सहमतिको प्रक्रियाले एक स्तरको गुणात्मक फड्को मारेपछि उहाँहरुले अचानक भड्काउने काम गर्नुभयो । संविधानसभाको अंकगणितको अहंकारमा उहाँहरुले सहमति बन्न नदिने मनस्थितिका साथ बहुमतीय प्रक्रियाबाट बलात् संविधान बनाउने प्रयास थाल्नुभयो । यस्तो अवस्थामा हाम्रो अगाडि सहमतिको संविधान र प्राप्त उपलब्धिलाई संस्थागत गर्नेगरी संविधान बनाउन आन्दोलन गर्नुबाहेक अर्को कुनै विकल्प छैन । हामी त्यही कारण उत्पीडित जाति, वर्ग, क्षेत्रमा जानेगरी अगाडि बढिरहेका छौं । यो हाम्रो बाध्यता हो । हामीसँग दृढतापूर्वक संघर्षमा उत्रनुको विकल्प छैन ।

केका लागि संविधानसभा ?

नेपाली जनताले ६ दशकभन्दा लामो लडाइँपछि संविधानसभाबाट संविधान निर्माण गर्ने अधिकार पाएका हुन् । पछिल्लोपटक त दशौं हजार महान सहिदहरुले यसका लागि बलिदान दिए । संविधानसभा अहिलेसम्म प्राप्त उपलब्धिलाई संस्थागत गर्नका लागि हो जसले उत्पीडित वर्ग, जाति, क्षेत्र र लिङ्गको हकअधिकार सुनिश्चित गरोस् । त्यसका लागि संविधानसभाबाटै संविधान बनाउनुपर्ने हो । हामी हरहालतमा यो संविधानसभाबाट संविधान बनाउन चाहन्छौं । तर त्यो संविधान आन्दोलनकारी शक्तिका बीचमा, ऐतिहासिक सम्झौताका पक्ष शक्तिहरुका बीचमा र शान्ति प्रक्रियाका पक्ष शक्तिहरुका बीचमा सहमतिको आधारमै गर्नुपर्ने हुन्छ । हामी त्यसका निम्ति क्रियाशील छौं । तर कांग्रेस र एमाले ऐतिहासिक सम्झौताका निर्देशन बिर्सिएर बहुमतीय प्रक्रियाबाट संविधान बनाउन र जसरी पनि एकथान संविधान घोषणा गर्नेतिर अघि बढेका छन् ।

संविधानसभा बहिष्कार होइन

हामी के कुरामा स्पष्ट छौं भने आन्दोलन संविधानसभाबाट संविधान बनाउनका लागि गरिएको हो । संविधानसभाबाट बाहिर जान वा संविधानसभा विघटनका लागि होइन । हाम्रो आन्दोलन संविधान बनाउन दबाब दिनका लागि हो, पहिचान र सामथ्र्यमा आधारित संघीयताका लागि हो ।

एक मधेस एक प्रदेश हुँदैन

आन्दोलन गर्दा यसको लक्ष्य पनि स्पष्ट हुन जरुरी छ । अहिले यसमा केही अन्यौल देखिएको छ । हामीले पहिचान र सामथ्र्यको आधारमा संघीयताको कुरा गरिरहेका छौं, समावेशी र समानुपातिक अधिकारको कुरा गरिरहेका छौं । कम्तीमा मिश्रित निर्वाचन प्रणाली हुनुपर्छ भनिरहेका छौं । मिश्रित चुनावमा कम्तीमा पनि मजदुर र किसानको पनि समावेशीकरण हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो दृढ अडान छ ।

अर्को कुरा, हामीले संघीयताको कुरा गर्दा उत्पीडित, जाति, भाषा, क्षेत्र, समुदायको अधिकारलाई केन्द्रविन्दु बनाएर प्रदेश बनाउनुपर्छ, भनिरहेका छौं । तर आममानिसमा भ्रम पारिएजस्तो त्यो एकल जातीय प्रदेश होइन, त्यस्ता प्रदेश बहुजातीय र बहुभाषिकै हुनेछन् । यो मान्यतालाई आधार मानेपछि अर्को कुनै प्रदेशचाहिँ भूगोललाई आधार मानेर बनाउनुपर्छ भन्ने कुरा स्वीकार्य हुँदैन । उदाहरणका लागि ‘एक मधेस एक प्रदेश’ स्वीकार्न सकिन्नँ । एउटा सिद्धान्तका आधारमा संघीयता निर्माण गर्ने भनिएपछि त्यसैलाई मान्नुपर्छ ।

उद्देश्य मिल्नेबीच मात्र गठबन्धन

आन्दोलनका सहयात्रीबीच उद्देश्यबारे पहिले नै स्पष्ट हुनुपर्छ । त्यसपछि मात्र सहयात्रा सम्भव हुन्छ । आन्दोलनको उद्देश्यमा पहिले नै सहमति भएन भने आन्दोलनकारी शक्तिबीच फाटो हुन्छ । पछि धोका दिएको ठहर्छ । यसले आन्दोलनकारी जनताहरुको बीचमै पनि भिडन्त हुने सम्भावना हुन्छ । आन्दोलनकारी जनताबीच पनि अन्यौल सिर्जना गर्छ । त्यसैले यसबारे पहिल्यै निक्र्यौल हुनुपर्छ । आन्दोलनको बेला ठूलो वा अमूर्त कुरा दिने आन्दोलनले प्राप्त गर्ने ठोस लक्ष्यचाहिँ सानो स्तरको भयो भने आन्दोलनकारी नेतृत्व र जनसमुदायबीच अन्तरविरोध सिर्जना हुन्छ ।

उदाहरणका लागि, अहिले संविधानसभा विघटन हुनुपर्छ भन्ने शक्ति पनि हुनुहुन्छ । उहाँहरु पनि परिवर्तनकामी शक्ति नै हुनुहुन्छ । तर अहिलेको आन्दोलन उहाँहरुसँग संयुक्त आन्दोलन हुनसक्दैन । किनभने हामी संविधानसभाबाट संविधान बनाउन लागिरहेका छौं, उहाँहरु संविधानसभा विघटन गर्नुपर्छ भनिरहनुभएको छ । त्यसले दुवै पक्षलाई फाइदा गर्दैन । हामीलाई संविधानसभाबाट संविधान बनाउन चाहिरहेका छैनन् भन्ने आरोप लाग्छ । अर्कोतिर संविधानसभा विघटन गर्नुपर्छ भन्ने शक्तिलाई भोलि त्यो पूरा नहुँदा धोका दिएको ठहर्छ ।

आफ्नै बलबुतामा भर परौं

आन्दोलनका कार्यक्रम आम जनताले स्वीकार्ने वा समर्थन गर्ने खालको हुनुपर्छ । आन्दोलन भन्नासाथ बन्द, हड्तालमा मात्र जानुपर्छ भनेर सोच्नु हुँदैन । आम जनतालाई परिचालन गर्ने हिसाबले आन्दोलनमा जानुपर्छ । आन्दोलनबाट गलत प्रवृत्तिले फाइदा नउठाओस् भन्नेमा हामी सचेत हुनुपर्छ । आन्दोलनका लागि हामीलाई अन्तर्राष्ट्रिय समर्थन जरुरी हुन्छ । तर जरुरी छ भन्दैमा विदेशी शक्तिहरुको आडभरोसामा आन्दोलन गर्छु भन्ने सोच्नु हुँदैन । नेपाली जनताको बलमा नै आन्दोलन गर्छु भन्ने सोच्नुपर्छ । अझ विदेशी शक्तिहरुले यो आन्दोलनलाई आफ्नो अस्त्र बनाउने कुरामा पनि हामी सचेत हुनुपर्छ । त्यसैगरी पृथकतावादी शक्ति, हिन्दू पुनरुत्थानवादी शक्तिहरु पनि छन् । यी प्रवृत्तिबाट पनि आन्दोलनलाई बचाउनुपर्छ । यी प्रवृत्तिले आन्दोलनबाट फाइदा नउठाऊन् भनेर जोगिँदै आन्दोलनमा जानुपर्छ ।

दृढतापूर्वक आन्दोलनमा जानुको विकल्प छैन । आफ्नै बलबुतामा आन्दोलन उठाउँछौं भन्नेमा सबैले दृढतापूर्वक संघर्ष गर्न जरुरी छ ।

http://esamata.com/np/2015